UPSC ESE परीक्षा पद्धती
यूनियन पब्लिक सर्व्हिस कमिशन (UPSC) द्वारे आयोजित इंजिनीअरिंग सेवा परीक्षा दोन भागांमध्ये घेण्यात येते – लेखी परीक्षा आणि व्यक्तिमत्व चाचणी. इंजिनीअरिंग सेवा परीक्षेचे परीक्षेचे स्वरूप खाली दिलेले आहे.
UPSC ESE परीक्षा पद्धत:
इंजिनीअरिंग सेवा परीक्षा दोन टप्प्यांमध्ये घेतली जाते:
- लेखी परीक्षा
- व्यक्तिमत्व चाचणी
I. लेखी परीक्षा: लेखी परीक्षा तीन टप्प्यांमध्ये असते.
(i) टप्पा-I: इंजिनीअरिंग सेवा (प्रारंभिक/ टप्पा-I) परीक्षा (ऑब्जेक्टिव्ह टाईप पेपर्स) – या टप्प्यात उमेदवारांची टप्पा-II: इंजिनीअरिंग सेवा (मुख्य/ टप्पा-II) परीक्षेसाठी निवड केली जाते.
(ii) टप्पा-II: इंजिनीअरिंग सेवा (मुख्य/ टप्पा-II) परीक्षा (पारंपरिक प्रकारचे पेपर्स)
(iii) टप्पा-III : व्यक्तिमत्व चाचणी
- इंजिनीअरिंग सेवा (प्रारंभिक/टप्पा-I) परीक्षा दोन ऑब्जेक्टिव्ह प्रकारचे (बहुपर्यायी) प्रश्नपत्रे असतील, ज्यामध्ये जास्तीत जास्त 500 गुण असतील (पेपर 1 – 200 गुण आणि पेपर II – 300 गुण). आयोगाकडून त्या वर्षीच्या मुख्य/टप्पा-II परीक्षेसाठी पात्र घोषित झालेल्या उमेदवारांनी मुख्य/टप्पा-II परीक्षेसाठी पात्रता निकष पूर्ण केल्यास त्यांनाच मुख्य/टप्पा-II परीक्षेत सामील होण्याची परवानगी असेल. टप्पा-I परीक्षेत मिळवलेल्या गुणांचा अंतिम गुणवत्ता यादीत विचार केला जाईल. टप्पा-I परीक्षेत सुमारे सहा ते सात पट अधिक उमेदवारांना मुख्य/टप्पा-II परीक्षेसाठी पात्र घोषित केले जाईल.
टीप I: आयोगामार्फत टप्पा-I परीक्षेतील जनरल स्टडीज आणि अभियांत्रिकी क्षमतापत्र (पेपर-I) आणि अभियांत्रिकी शाखेसाठी विशेष पेपर (पेपर-II) मधील किमान गुणांच्या निकषांनुसार मुख्य/टप्पा-II परीक्षेसाठी उमेदवारांची पात्रता यादी तयार केली जाईल.
टीप II: ऑब्जेक्टिव्ह प्रकाराच्या प्रश्नपत्रांमध्ये चुकीच्या उत्तरांसाठी दंड (निगेटिव्ह मार्किंग) असेल.
(i) प्रत्येक प्रश्नासाठी चार पर्याय दिलेले असतात. उमेदवाराने चुकीचे उत्तर दिल्यास त्या प्रश्नासाठी दिल्या गेलेल्या गुणांच्या एक तृतीयांश (1/3) गुण वजा केले जातील.
(ii) उमेदवाराने एकापेक्षा जास्त उत्तर दिल्यास, तो चुकीचा उत्तर मानला जाईल आणि त्याच प्रश्नासाठी वरीलप्रमाणेच दंड आकारला जाईल.
(iii) एखादे प्रश्न रिकामे ठेवले असल्यास म्हणजे उत्तर दिले नाही, तर त्या प्रश्नासाठी कोणताही दंड आकारला जाणार नाही.
- उमेदवारांनी लक्षात ठेवावे की उत्तर पत्रिकेत काही अवांछित चिन्हे, मार्क किंवा इतर माहिती आढळल्यास, जी प्रश्न/उत्तराशी संबंधित नसतील किंवा उमेदवाराची ओळख पटविण्याची शक्यता असेल, तर आयोग अशा लेखनासाठी गुण कपात लागू करू शकतो किंवा उत्तर पत्रिका तपासणार नाही.
4.1 इंजिनीअरिंग सेवा (मुख्य/टप्पा-II) परीक्षा अभियांत्रिकी शाखा विशेष दोन पारंपरिक प्रकारच्या प्रश्नपत्रांवर आधारित असेल, ज्याची कालावधी तीन तास असेल आणि जास्तीत जास्त 600 गुण (प्रत्येक पेपरसाठी 300 गुण) असतील.
4.2 टप्पा-III मध्ये व्यक्तिमत्व चाचणी होईल, ज्यासाठी 200 गुण दिले जातील.
5.1 टप्पा-I (प्रारंभिक/टप्पा-I) आणि टप्पा-II (मुख्य/टप्पा-II) परीक्षेत आयोगाने ठरवलेल्या किमान गुण प्राप्त करणाऱ्या उमेदवारांना टप्पा-III (व्यक्तिमत्व चाचणी) साठी बोलावले जाईल. व्यक्तिमत्व चाचणीसाठी बोलावले जाणारे उमेदवार हे रिक्त पदांच्या सुमारे दुप्पट असतील. व्यक्तिमत्व चाचणीसाठी किमान गुण निश्चित केलेले नाहीत.
5.2 उमेदवारांनी टप्पा-I: (प्रारंभिक/टप्पा-I) परीक्षा, टप्पा-II: (मुख्य/टप्पा-II) परीक्षा आणि टप्पा-III (व्यक्तिमत्व चाचणी) मध्ये मिळवलेले गुण त्यांच्या अंतिम गुणवत्ता यादीसाठी विचारात घेतले जातील. त्यांना त्यांच्या क्रमांक आणि निवडीच्या आधारावर विविध सेवांमध्ये नियुक्त केले जाईल.
-
उमेदवारांना अॅपेंडिक्स-III (भाग A आणि भाग B) मध्ये दिलेल्या पारंपरिक प्रकाराच्या आणि ऑब्जेक्टिव्ह प्रकाराच्या परीक्षांसाठी विशेष सूचना काळजीपूर्वक वाचण्याचा सल्ला दिला जातो. या सूचना 18.09.2024 रोजी आयोगाच्या वेबसाइटवर (www.upsc.gov.in) उपलब्ध आहेत.
-
व्यक्तिमत्व चाचणी दरम्यान, नेतृत्वक्षमता, पुढाकार, बुद्धिमत्ता, सामाजिक गुणधर्म, मानसिक आणि शारीरिक ऊर्जा, व्यावहारिक अनुप्रयोग क्षमता आणि चारित्र्याची पारदर्शकता यांचा विचार केला जाईल.
-
पारंपरिक प्रश्नपत्रिकांना इंग्रजीत उत्तर द्यावे लागेल. प्रश्नपत्रिका फक्त इंग्रजीत असतील.
-
टप्पा-I: (प्रारंभिक/टप्पा-I) आणि टप्पा-II: (मुख्य/टप्पा-II) चे पाठ्यक्रम तपशील विभाग III मध्ये दिलेले आहेत
A. Stage-I (Preliminary/ Stage-I) Examination:
| Subject | Duration | Maximum Marks |
|---|---|---|
| Category-I Civil Engineering | ||
| Paper-I (General Studies and Engineering Aptitude) | 2 hrs | 200 |
| Paper-II (Civil Engineering) | 3 hrs | 300 |
| Total | 500 | |
| Subject | Duration | Maximum Marks |
|---|---|---|
| Category-II Mechanical Engineering | ||
| Paper-I (General Studies and Engineering Aptitude) | 2 hrs | 200 |
| Paper-II (Mechanical Engineering) | 3 hrs | 300 |
| Total | 500 | |
| Subject | Duration | Maximum Marks |
|---|---|---|
| Category-II Electrical Engineering | ||
| Paper-I (General Studies and Engineering Aptitude) | 2 hrs | 200 |
| Paper-II (Electrical Engineering) | 3 hrs | 300 |
| Total | 500 | |
| Subject | Duration | Maximum Marks |
|---|---|---|
| Category-IV Electronics and Telecommunication Engineering | ||
| Paper-I (General Studies and Engineering Aptitude) | 2 hrs | 200 |
| Paper-II (Electronics and Telecommunication Engineering) | 3 hrs | 300 |
| Total | 500 | |
B. Stage-II(Mains/Stage-II) Examination:-
| Subject | Duration | Maximum Marks |
|---|---|---|
| Category-I Civil Engineering | ||
| Paper-I (Civil Engineering) | 3 hrs | 300 |
| Paper-II (Civil Engineering) | 3 hrs | 300 |
| Total | 600 | |
| Subject | Duration | Maximum Marks |
|---|---|---|
| Category-II Mechanical Engineering | ||
| Paper-I (Mechanical Engineering) | 3 hrs | 300 |
| Paper-II (Mechanical Engineering) | 3 hrs | 300 |
| Total | 600 | |
| Subject | Duration | Maximum Marks |
|---|---|---|
| Category-III Electrical Engineering | ||
| Paper-I (Electrical Engineering) | 3 hrs | 300 |
| Paper-II (Electrical Engineering) | 3 hrs | 300 |
| Total | 600 | |
| Subject | Duration | Maximum Marks |
|---|---|---|
| Category-IV Electronics and Telecommunication Engineering | ||
| Paper-I (Electronics and Telecommunication Engineering) | 3 hrs | 300 |
| Paper-II (Electronics and Telecommunication Engineering) | 3 hrs | 300 |
| Total | 600 | |
(C) स्टेज-III (Personality Test) – 200 गुण
टीप: उमेदवारांनी पेपर्स स्वत:च्या हस्ताक्षरात लिहिले पाहिजेत. कोणत्याही परिस्थितीत त्यांना उत्तर लिहिण्यासाठी सहाय्यक घेण्याची परवानगी दिली जाणार नाही. अपंगत्व असलेल्या व्यक्तींमध्ये कमी दृष्टी असलेल्या श्रेणीतील व्यक्तींना, जर त्यांनी इच्छा व्यक्त केली तर, सहाय्यकाची सुविधा प्रदान केली जाईल. अन्य प्रकारातील अपंगत्व असलेल्या व्यक्तींना, ज्यांना लिहिण्यात शारीरिक अडचण आहे आणि सहाय्यक आवश्यक आहे, त्यांना शासनाच्या आरोग्य सेवा संस्थेतील प्रमुख वैद्यकीय अधिकारी, सिव्हिल सर्जन/वैद्यकीय अधीक्षक यांच्याकडून प्रमाणपत्र सादर केल्यावर सहाय्यकाची सुविधा मिळेल, जसे की Appendix-IV. मध्ये नमूद केले आहे.
तसेच, ज्या व्यक्तींना RPwD कायद्याच्या कलम 2() अंतर्गत परिभाषित केलेले विशिष्ट अपंगत्व आहे पण कलम 2(R) अंतर्गत येत नाही, म्हणजे ज्यांना 40% पेक्षा कमी अपंगत्व आहे आणि लिहिण्यात अडचण येते अशा व्यक्तींना, सक्षम वैद्यकीय अधिकाऱ्याचे प्रमाणपत्र सादर केल्यास सहाय्यकाची सुविधा दिली जाईल, जसे की Appendix-IV. मध्ये नमूद केले आहे.
उमेदवारांना स्वत:चा सहाय्यक निवडण्याची किंवा आयोगाकडे त्यासाठी विनंती करण्याची मुभा असेल. सहाय्यकाच्या तपशीलांची माहिती, म्हणजे स्वत:चा सहाय्यक किंवा आयोगाचा सहाय्यक, तसेच स्वत:चा सहाय्यक असल्यास सहाय्यकाचा तपशील, ऑनलाईन अर्ज भरताना Appendix-IV. मध्ये नमूद केलेल्या प्रपत्रानुसार विचारला जाईल.
आयोगाच्या सहाय्यकाची तसेच स्वत:च्या सहाय्यकाची पात्रता परीक्षेच्या किमान पात्रता निकषापेक्षा जास्त नसावी. परंतु सहाय्यकाची पात्रता किमान दहावी पास किंवा त्यापेक्षा जास्त असावी.
कमी दृष्टी असलेल्या अपंग व्यक्तींना परीक्षेच्या प्रत्येक तासासाठी वीस मिनिटांचा अतिरिक्त वेळ दिला जाईल. अन्य श्रेणीतील अपंग व्यक्तींना, सक्षम वैद्यकीय अधिकाऱ्याचे प्रमाणपत्र सादर केल्यास, अतिरिक्त वेळ दिली जाईल, जसे की Appendix-IV. मध्ये नमूद केले आहे.
तसेच, ज्या व्यक्तींना RPwD कायद्याच्या Section 2(s) अंतर्गत परिभाषित विशिष्ट अपंगत्व आहे पण Section 2(s) अंतर्गत येत नाही, म्हणजे ज्यांना 40% पेक्षा कमी अपंगत्व आहे आणि लिहिण्यात अडचण येते अशा व्यक्तींना, सक्षम वैद्यकीय अधिकाऱ्याचे प्रमाणपत्र सादर केल्यास अतिरिक्त वेळ दिली जाईल, जसे की Appendix IV मध्ये नमूद केले आहे.
सहाय्यकाची पात्रता, त्यांचे परीक्षा हॉलमधील वर्तन आणि ते अपंग उमेदवारांना उत्तर लिहिण्यात किती आणि कशापर्यंत मदत करू शकतात, हे UPSC च्या निर्देशांद्वारे ठरवले जाईल. या निर्देशांचे उल्लंघन केल्यास अपंग उमेदवाराचे उमेदवारी रद्द करण्यात येईल आणि सहाय्यकाविरुद्ध आवश्यक ती कारवाई केली जाईल.
-
आयोगाला परीक्षेच्या कोणत्याही किंवा सर्व पेपर्समध्ये किमान पात्रतेचे गुण ठरविण्याचा अधिकार आहे.
-
फक्त वरवरच्या माहितीला गुण दिले जाणार नाहीत.
-
हस्ताक्षर अस्पष्ट असल्यास, लिहिलेल्या पेपर्सच्या एकूण गुणांमध्ये पाच टक्केपर्यंत कपात केली जाऊ शकते.
-
परीक्षेच्या प्रथागत पेपर्समध्ये स्पष्ट, प्रभावी आणि अचूक अभिव्यक्तीसाठी गुण दिले जातील.
-
प्रश्नपत्रिकेत, जिथे आवश्यक असेल, SI युनिट्सचा वापर केला जाईल.
टीप — परीक्षेच्या हॉलमध्ये आवश्यकतेनुसार SI युनिट्समध्ये मानक टेबल्स/चार्टस प्रदान केले जातील. -
उमेदवारांना फक्त प्रथागत (निबंध) प्रकारच्या पेपर्ससाठी बॅटरी चालवलेले पॉकेट कॅल्क्युलेटर आणण्याची आणि वापरण्याची परवानगी आहे. परीक्षा हॉलमध्ये कॅल्क्युलेटरची देणे-घेणे किंवा अदलाबदल करणे परवानगी नाही.
हे देखील महत्त्वाचे आहे की उमेदवारांना वस्तुनिष्ठ प्रकारच्या पेपर्स (टेस्ट बुकलेट्स) साठी कॅल्क्युलेटर वापरण्याची परवानगी नाही. म्हणून, त्यांनी ते परीक्षा हॉलमध्ये आणू नयेत.
- उमेदवारांनी उत्तर लिहिताना फक्त आंतरराष्ट्रीय पद्धतीचे भारतीय अंक (जसे की, 1, 2, 3, 4, 5 इ.) वापरावे
